Dünden Bugüne Beyaz Camın Sherlock Holmes’ları | Koray Sarıdoğan
[hr style=”solid”]
[highlight]EpisodeDergi.com Sherlock Holmes Dosyasının Tüm İçerikleri İçin Tıklayın[/highlight]
[hr style=”solid”]
Modern zamanların Sherlock Holmes’leri; biri beyaz perdede, diğer beyaz camda olmak üzere iki güçlü aktörün, Robert Downey Jr. ve Benedict Cumberbatch’in oyunculuğunda ikonlaştı. Bugün bu metni ve bu metnin ait olduğu “Sherlock Holmes Dosyası”nı hazırlamaya bizi iten de BBC’nin Cumberbatch’li ve Freeman’lı uyarlaması kuşkusuz.
Görsel kültürün, bilhassa dizi kültürünün ve sektörünün güçlenmesi, biraz iddialı olmakla birlikte sinemayı dahi kenarda bırakması ile birlikte büyük bütçeler, büyük yapım firmaları, önemli senaristler, yapımcılar, yönetmenler ve oyuncular da dizi sektörüne transfer olmaya başladı.
Dünyada ve biraz gecikmeli de olsa Türkiye’de de başlayan bu hareketlilik, 19.Yüzyıl’ın sonu ve 20.Yüzyıl’ın başında Arthur Conan Doyle tarafından kaleme alınan bu küstah, küstah olduğu kadar da sempatik ve zeki dedektifin 21.Yüzyıl’a zenginleşerek taşınmasını sağladı.
BBC uyarlamasının ve Robert Downey Jr.’ın katkıları küçümsenemez. Gelgelelim TV ekranlarındaki Sherlock Holmes macerası bundan ibaret değil elbet. Madem Sherlock’un 4.sezonunun gelişini karşılıyoruz, madem televizyon dizileri ve Sherlock konumuz; o zaman bir zaman yolculuğuna çıkalım dedik.
Arthur Conan Doyle’un, satır aralarında ilginç notlar bulabileceğiniz Sherlock Holmes öykülerinin ve tüm polisiye edebiyatın ülkemizdeki en önemli kalelerinden, polisiye dergi 221B Dergi’yi burada anarak işin edebiyat kısmını oraya bırakalım ve popüler kültürün bir ürünü olarak TV dizilerindeki Sherlock Holmes tarihiyle tanışalım.
Sherlock Holmes’ün sinemadan televizyona, radyo tiyatrolarından canlı tiyatro sahnesine, müzikten edebiyata pek çok alana ilham verdiğini unutmamak gerek. Televizyon bunların en güçlü ayaklarından birisi.
En Çok Uyarlanan Sherlock Holmes Hikâyesi
Aransa taransa, en ciddisinden en absürdüne, en alakalısından en kopuğuna çok sayıda uyarlama bulunabilir ekranda. Biz burada, en öne çıkanları, orijinal Sherlock Holmes’e en yakın olanları inceleyeceğiz.
Tek tek kronolojiye geçmeden önce not düşelim: Geçmişten bu yana görsel uyarlaması en çok yapılan Sherlock Holmes hikâyesi, “The Hound of the Baskervilles” olmuştur. Türkçeye “Baskerville’lerin Laneti/Köpeği/Tazısı” olarak Türkçeye farklı şekillerde çevriren bu eserin farklı basımlarını bulup okumak mümkün.
Tarihi 1951’e Alalım, Adres Yine BBC
Evet, bugün olduğu gibi ilk Sherlock Holmes TV uyarlamasının adresi yine BBC. Fakat bu ilk yapım, bir mini dizi olarak planlanıyor.
6 bölüm yayınlanan “Sherlock Holmes” mini dizisini C.A.Lejeune yazarken, yapımcı koltuğunda Ian Atkins oturuyor.
Dizide sevgili dedektifimizi Alan Wheatley canlandırırken John Watson rolünde ona Raymond Francis eşlik ediyor. Her biri 35 dakikalık olan 6 bölümün isimleriyse şöyle:
- The Empty House
- A Scandal in Bohemia
- The Dying Detective
- The Reigate Squires
- The Red Headed League
- The Second Stain
1954’te Sherlock’un Adresi Fransa
Hayır, tabii ki 221B Baker Street adresi aynı kalıyor. İlk uyarlamanın 3 yıl sonrasında Fransa’da Guild Films isimli yapım şirketi, Sheldon Reynolds yapımcılığında kolları sıyırıyor ve 39 bölümden oluşan tek sezonluk bir “Sherlock Holmes” uyarlaması oluşturuyor.
Ronald Howard’ın Sherlock Holmes olarak karşımıza çıktığı yapımın Watson’ı ise Howard Marion Crawford olarak seçilmiş.
Biraz izlemek ister miyiz?
1965, BBC Yeniden
Sherlock Holmes’le arası her zaman iyi olan BBC, 1960 yılında yeni bir Sherlock Holmes dizisi hazırlıyor. Bu seferki macera daha uzun soluklu. 2 sezon ve 29 bölümden oluşan dizi, 50 dakikalık bölümlerle 1965-68 yılları arasında BBC’de yayınlanıyor.
Douglas Wilmer Sherlock Holmes’e hayat veriyor. Watson ise Nigel Stock… 1965’te ölüm başı izleyici sayısının 11 milyon olarak açıklandığı dizi, 1968’de popüleritesini artırıyor ve çıtayı 15.5 milyon izleyiciye çıkarıyor.
Sherlock Holmes and Doctor Watson, 1979-1980
Bu sefer dizi adına iyi dost Doktor Watson da giriyor. Sheldon Reynolds, Sherlock Holmes’ü çok sevmiş olacak ki 1954’ün üzerinden 25 yıl geçmesine rağmen durmamış.
Sheldon Reynolds’un yaratıcısı olduğu bu seride Geoffrey Whitehead Sherlock Holmes’e, Donald Pickering ise Watson’a hayat veriyor. Normalde kumral yazılan ve çoğunlukla koyu kumral oyuncuların hayat verdiği Sherlock, bu sefer biraz açık kumral bir oyuncunun ellerinde…
Tek sezon, her biri 50’şer dakikadan 24 bölüm…
“Genç Sherlock” ile Tanışın
Evet, dizinin adı böyle. Guy Henry tarafından canlandırılacak olan projede Sherlock Holmes, gençliğine döndürülüyor. Watson’ın olmadığı hikâyede Sherlock Holmes, 17 yaşında, zeki ve meraklı bir öğrenci olarak karşımıza çıkıyor. (Bir başka genç Sherlock Holmes uyarlaması da sinemada mevcut. 1985 tarihli Steven Spielberg uyarlamasında başrolde Nicholas Rowe var)
“Young Sherlock: The Mystery of the Manor House” adıyla 8 bölümlük mini bir dizi olarak yayınlanan dizi, Granada Television imzası taşıyor. Yönetmen koltuğunda oturan Nicholas Ferguson’a senarist olarak Gerald Frow eşlik ediyor.
İlginç bir kare: Genç öğrenci Sherlock, baş düşmanı matematik profesörü James Moriarty’nin “Binomial Teoremi” kitabını okuyor.
Geleceğin “Dördüncü Doktor”u Olarak Sherlock
1982’de sadece 4 bölüm olarak planlanan The Hound of the Baskervilles yapımı yine BBC logosu taşıyor. Orijinal hikâyeye sadık kalınarak hazırlanan dizinin ilk bölümü 3 Ekim 1982’de yayınlanıyor.
Peter Duguid’in yönettiği dizinin balrolünde Tom Baker var. Watson’a ise Terence Rigby hayat veriyor. Özellikle ünlü kompozitör ve müzisyen Carl Davis’in müziklerini hazırlaması ile ayrı bir yere konuluyor dizi.
Yanlış hatırlamadınız; Tom Baker, aynı zamanda 1974 ile 1981 yılları arasında çeşitli zamanlarda Dördüncü Doktor olarak karşımıza çıkmıştı.
Ve Jeremy Brett Efsanesi Başlıyor!
Yeni kuşak “Sherlockçu” mu yoksa “Benedictçi” yahut “Robert Dowsencı” mı, tartışılır; fakat bu iki ismin Sherlock performanslarının mükemmelliği kadar tartışılmaz bir şey varsa, o da orijinal Sherlock Holmes’e en yakın portrenin Jeremy Brett’e ait olduğudur. (Tamam baskı yapmayalım, bu da tartışılabilir, ama göz var izan var…)
Granada Television tarafından uyarlanan “The Adventures of Sherlock Holmes” dizisinde tam 10 yıl boyunca, 1984 ile 1994 arasında Sherlock Holmes olarak izleyici karşısına çıkan Jeremy Brett, dizilerin yanı sıra 5 adet filmde de aynı rolü oynadı.
Sivri burun, hafif sivri bir çene, küstah, alaycı ama arkasında sürekli hesaplar yapan bakışlar, ciddileştiğinde korkutan, güldüğünde eğlendiren bir yüz… Jeremy Brett’e Watson olarak önce David Burke, daha sonra onun kadar izleyiciye kendini kabul ettiremese de Edward Hardwicke’in eşlik ettiği bu macera, bizde TRT ekranlarında yayınlanmıştı.
50 ila 104 dakika arasında değişen toplamda 41 bölümlük dizi, Michael Cox imzasını taşıyor. Dizide Charles Gray, Colin Jeavons, Eric Porter ve Rosalie Williams gibi önemli isimler de rol almış.
1976’daki “The Seven-Per-Cent Solution” film uyarlamasında Mycroft Holmes rolünü oynayan Charles Gray’in aynı rolle bu dizide yer alması da ilginç bir not.
Sherlock’tan İlham Alan Çocuk Yapımları
Orijinal hikâyeye ve karakterlere yakın olduğu söylenemese de türler arasılık ve Conan Doyle’un ilham verdiği çocuk uyarlamaları açısından dört farklı örnek var elimizde.
İlki 1988 tarihli “Alvin ve Sincaplar” çizgi serisinin sadece bir bölümü… “Elementary, My Dear Simon” adlı bölümde Simon, Sherlock Holmes; Theodore Watson, Alvin Moriarty ve Dave ise Müfettiş Seville olmuş.
Tarih 1999 ve 2001 arası… “Sherlock Holmes in the 22nd Century” adı ve ilginç bir fikirle hazırlanan ki Japonlar “Sherlock Hound” diyor-, adından da anlaşılacağı üzere Sherlock Holmes’ü bilimin harikaları sayesinde geleceğe götürüyor. 26 bölüm ve 2 sezonluk çizgi dizi, Amerika İngiltere, Avustralya, İtalya, Romanya ve Asya’nın çeşitli ülkelerinde gösteriliyor.
1996 ile 1999 arasında bir diğer çocuk uyarlama da “The Adventures of Shirley Holmes” adıyla geliyor zira ana karakterimiz, Sherlock Holmes’dan ilhamla bir kadın olarak düşünülmüş. Kanada yapımı dizi, şaşırmak serbest, 4 sezon ve 52 bölüm sürmüş.
Bir çocuk uyarlaması da BBC’den geliyor. 2007 yılında “Sherlock Holmes and the Baker Street Irregulars” adıyla yayınlanan çocuk ve aile yapımında Sherlock Holmes’ü kim canlandırıyor dersiniz? Game of Thrones’un son sezonlarında elimize bir geçse ağzını burnunu dağıtmak isteyeceğimiz “High Sparrow” rolündeki Jonathan Pryce…
Bill Paterson’ın Watson rolünü üstlendiği 114 dakikalık TV filmi, sokak çocuklarının Sherlock Holmes’e yardım ettiği olaylar dizisini anlatıyor.
Yeni Bir Dönem: Benedict Cumberbatch Sherlock Oluyor
Cumberbatch’in ilk rolü değil Sherlock, fakat oyuncunun altın çağını başlatan, onu sonraki rollerinin her birinde daha yükseğe taşıyan rol olduğu kuşkusuz.
2009 yılındayız. Adres yine BBC, TV hikâyesinin başladığı yer… Steven Moffat ve Mark Gatiss işbirliğinde hazırlanan dizi, ilk yayınını 2010’da yapıyor ve ardından da izleyicilerin ikişer yıl süren uzun sezon aralarını bekleme çilesi başlıyor. 2010, 2012, 2014, tek bölümlük 2015 ve ardından bu yıl başlayacak yeni sezon…
Bir “uyarlama” yapıp birçok şeyi modernize edip uyarlarken de klasik eserin dokusunu bozmamak, sürekli orijinal hikâyeye göndermelerle Conan Doyle’un eserini diri tutmak her yiğidin harcı değil. Birçok sebebin yanında BBC uyarlamasının başarısındaki en büyük sebeplerden birisi de bu…
Watson Kadın Olursa…
Neden olmasın, adı uyarlama değil mi sonuçta? 2012’nin sonbaharında CBS, “Elementary” adındaki Sherlock uyarlamasını ekrana getirdi. Jonny Lee Miller’ın Holmes’ü canlandırdığı dizide Lucy Liu, çekik gözlü Asyalı bir güzel olarak Dr.Watson’ı canlandırıyor.
Dizi, BBC uyarlamasının gölgesinde kalmaktan kurtulamadıysa da kurguda ve hikâyede Sherlock Holmes’e dair bir şey aramadıkça başarısız bir dizi olduğu da söylenemez.
Rus “Sherlok Kholms”
Rusların İngilizlerden neyi eksik? İşte alın size 8 bölümlük Rus Sherlock Holmes uyarlaması. Russia -1 kanalında yayınlanan dizide Igor Petrenko Sherlock Holmes, Andrey Panin ise Watson rolünde.
Çocuklar İçin Sherlock Kukla da Olur
Herhalde en fantastik örneklerden biri olan bu örnek, yazının da son başlığı. NHK tarafından 2014’te hazırlanan ve Köki Mitani tarafından yazılan kukla dizisinde, gerçek kuklalarla dekorlardan oluşan bir Sherlock temsili söz konusu. Uyarlama, Beeton Okulu adında bir yatılı okulda geçiyor. Holmes, oda arkadaşı John H.Watson’la birlikte Baker House’daki 221B isimli odasında yaşıyor. Bir dizi olayları çözen 15 yaşındaki Holmes’ün maceralarında cinayete asla yer yok. Hikâyede James Moriarty müdür yardımcısıyken, Mrs Hudson ise çocuklardan sorumlu bir görevli.
