Z Kuşağı ve Diziler

Z Kuşağı ve Diziler yazısı, Episode Dergi’nin 21. sayısında Zeynep Gürer (Dr. Öğr. Üyesi, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü), Mert Gürer (Dr. Öğr. Üyesi, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü) tarafından yazılmıştır.

Kitle iletişim alanındaki teknolojik gelişmeler toplumların yapılarını da etkileyen unsurlar olarak karşımıza çıkar. Her bir yeni gelişme toplumdaki bireyleri kapsayan başka bir gelişmeye yol açar. Son yıllarda mobil iletişim teknolojilerindeki hızlı değişimler, tek bir medyanın içine sığdırılan pek çok uygulama ve özellik sayesinde bireyi kendine bağımlı kılıyor. Her an her yerde ulaşılabilme ve ulaşabilme kolaylığı modern insanın mobil iletişim teknolojilerine özellikle de mobil telefonlara fazlasıyla bağlanmasını sağlar.

Dijital çağ, mobiliteyi teşvik eder ve ayrıca bir yere bağlı kalamamak, mobil olmak bu çağda doğan bireylerin de en önemli özelliğidir. Özellikle neoliberal politikalar özgürleşme ve bireyselleşme gibi kavramların da altını sürekli çizer. Dijital evrenin sundukları ile bireyler istedikleri gibi yaşayabilme imkânına sahip olurlar. Küresel erişime sahip, bütün iletişim araçlarını birleştiren, karşılıklı etkileşim potansiyeline sahip yeni bir elektronik iletişim sisteminin ortaya çıkışı kültürümüzü ebediyen değiştirmekte, değiştirmeye de devam edecek gibi görünmektedir (Castells, 2008: 441).

Dijital toplumda gelinen son noktada yeni iletişim teknolojileri, sunduğu imkânlar, onu kullanma pratikleri toplumsal dinamikleri de etkiler. Toplumu oluşturan kuşakların tanımlanmasında da bu teknolojilerin kullanım şekilleri baz alınır. Ayrıca bu kuşakların dijital dünya içerisinde tanımlanmaları da iki ana eksende “dijital yerliler” ve “dijital göçmenler” şeklindedir. Günümüzde gençler tüm yaşamlarını bilgisayar, video oyunları, müzikçalarlar, video kameralar, cep telefonları ve dijital çağın araç ve oyuncaklarıyla çevrili geçirirler. Bu gençler, dijital yerliler olarak adlandırılır. Dijital dünyada doğmayan fakat daha sonra yeni teknolojileri hayatının bir noktasına dahil edenler de dijital göçmenler olarak adlandırılmaktadır (Prensky, 2001: 1-2).

Z kuşağı ilk dijital kesim olması nedeniyle ürünlerin kendilerine özel olmasını da bekleyen bir kuşaktır

Tarihler konusunda farklı düşünceler olsa da 2000’den sonra doğanlar Alpha kuşağına kadar Z kuşağının içinde değerlendirilir. Bu kuşağın karakteristik yapısında dünyanın küreselleşmesi ve internetin hızla yayılması etkili olmuştur. Bilgisayarlar ve teknolojik atılımlarla büyüyen bu nesil için teknoloji ve internet vazgeçilmezdir. İnternet, sosyal medya ve MP3 çalarlar, kısa mesajlar, cep telefonları, YouTube, iPad, medya teknolojileri ile birlikte yaşarlar. Başka bir tanımda, “selfie nesli” olarak da bilinen Z kuşağının, bir önceki nesil olan Y’den daha az narsisistik olduğu düşünülür. Küresel savaşlara ve ekonomik durgunluklara diğerlerinden daha sık şahit oldukları için daha az harcamayı tercih ettikleri de söylenir. Z kuşağı ilk dijital kesim olması nedeniyle ürünlerin kendilerine özel olmasını da bekleyen bir kuşaktır. Ayrıca gereksiz ayrıntı olarak gördükleri şeylerden hemen sıkılmakla birlikte ilgilerini çeken bir konu üzerinde de bir uzman kadar bilgi sahibi olmaya çalışırlar. Bu kuşak, akıllı telefonlar ile büyüyen ve sosyal medyadan önceki zamanı hatırlamayan bir nesil olarak da tanımlanabilir. (Williams, 2015, Karahasan, 2018, Özkan ve Solmaz, 2017). Bu özelliklere sahip bir kuşağın tüketim tercihleri de kendine has şekillenir. Gündelik hayatta yeme-içmeden kılık kıyafete birçok alandaki hızlı ve dijital tüketim, televizyon içeriklerinde de kendini hissettirir.

Son dönemin önemli gündemlerinden olan Z kuşağı ve bu kuşağı tanımaya yönelik olarak dizi tercihlerini araştırdık ve farklı bakış açılarıyla karşılaştık. Çünkü zaten gündelik yaşam pratikleri de diğer kuşaklardan farklı şekillenir. Z kuşağının televizyon içeriklerinden dizilere  bakış açılarını anlayabilmek amacıyla bu kuşağın yaş aralığına uyan 10 kişiyle dizi tercihleri ve bu tercihleri şekillendiren nedenler üzerine soru-cevap gerçekleştirdik. Kuşağı temsilen belirlenen 10 kişiden en son izledikleri 5 diziyi yazmalarını istedik. Görüşmecilerin izledikleri diziler 29 farklı dizi üzerinde yoğunlaştı.

İzlenmeye değer buldukları dizilerin 4’ü yerli yapım, 25’i yabancı yapım olarak karşımıza çıktı. En çok izlemeyi tercih ettikleri içerikler Vikings, Dark ve Peaky Blinders gibi yabancı yapımlar olmakla birlikte yerli olanlar da Ezel, Kurtlar Vadisi, Behzat Ç. ve Kuzey Güney gibi eski dizilerden oluşmaktadır. Böylece güncel yapımların Z kuşağı tarafından yaygın bir talep görmediği ortaya çıkmıştır. Kitle iletişim araçları içerisinde gücünü hiç yitirmeyeceğini düşündüğümüz konvansiyonel anlamda televizyon, görüşmeciler tarafından hiç tercih edilmemektedir. Kuşağın en önemli özelliği olan dijital altyapılı mecralar dizi izlemek için görüşmecilerimiz tarafından tercih edilmektedir. Z kuşağı olan 10 görüşmecimiz toplam 50 dizi tercihlerinin 33’ünü Netflix üzerinden izlemeyi seçerken Blu TV üzerinden 2, You Tube üzerinden 4 ve internet siteleri üzerinden 11 adet dizi takip etmektedirler. Z kuşağının tek bir mecraya uzun süre odaklanma zaafları nedeniyle dizi tercihlerinde de süre olarak ortalama 55-60 dakika arası içeriklere yöneldikleri saptanmıştır.

Tablo: Görüşmeciler ve Dizi Tercihleri

Görüşmecilerimize dizileri seçerken nelere dikkat ettiklerini sorduğumuzda; arkadaş çevresinin verdiği izlenim ve konusunun ilgi çekmesi cevapları karşımıza çıktı. Sosyal paylaşım sitelerinin kullanım yoğunluğu ve dijital iletişim olanaklarını benimsenmesi Z kuşağının kendi yaşıtlarının görüşlerinden etkilenmelerine zemin hazırlamıştır. Aynı zamanda diziler hakkındaki bilgilere Instagram sayfaları, Twitter’da diziler hakkında yazılanlar ve YouTube’daki dizi incelemelerinden ulaşmaktadırlar. Bu kuşak, internet dünyasında yaşayan, üreten, oynayan, sosyalleşen gençlerden oluşur dolayısıyla dizi izleme alışkanlıkları hem mecra hem de içerik yönünden değişime uğramaktadır. Dijital çağın tüm özelliklerini yaşamlarının her aşamasına entegre eden bu kuşağa hitap etmek için içerik üreticilerinin ürünlerini bu yönde dönüştürmeleri gerekir. Televizyon dizilerinde bilgisayar, tablet veya cep telefonu kullanmanın ötesinde dijital anlatı yapısının dramatik anlatı yapısıyla entegre olması yapımların geleceğini oluşturur.

Kaynak

Castells, Manuel (2008). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür Ağ Toplumunun Yükselişi, Çev. Ebru Kılıç, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Karahasan, F. (2018). Açılın Gençler Geliyor, İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık.

Özkan, M. ve Solmaz, B. (2017). Generation Z – The Global Market’s New Consumers- And Their Consumption Habits: Generation Z Consumption Scale, European Journal of Multidisciplinary Studies, May-August, Volume 2, Issue 5, pp.150-157.

Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants, On the Horizon (MCB University Press, 9(5).

Williams, A. (2015). Move Over, Millennials, Here Comes Generation Z, The New York Times, Fashion and Style.