Bu Gibi incelemesi, Doç. Dr. Zeynep Gürer (Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü) ve Doç. Dr. Mert Gürer (Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü) tarafından kaleme alınmıştır.
Günümüzde komedi (güldürü), sinemanın ve dizilerin izleyiciyi etkilemek için kullandığı önemli bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Güldürü, bireyin içinde bulunduğu toplumun gerçekliğinden yeri geldiğinde kendisini soyutlamasına yeri geldiğinde de onun bir parçası olmasını sağlayan bir anlatı aracıdır. Toplumsal sınıf ayrımı yapmaksızın izleyicileri ortak noktada buluşturabilen güldürü öğesidir.
2020 yılında COVID ile birlikte görsel-işitsel ürünlere erişim ve onları kullanım pratiklerinde değişimler yaşanmıştır. Salgın süreciyle bireylerin sosyalleşme mekanlarının yerini ev hayatı almış ve yeni izleme alışkanlıkları edinilmeye başlanmıştır. Böylece dijital platformlar daha fazla hayatımızın içinde kendilerine yer bulmuştur. Dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla video tüketimi izleyiciyi platformlara yöneltmektedir. Böylece dijital platformlarda yayınlanan diziler de insanları gündelik hayatın stresinden uzaklaştıran eğlenme ihtiyacını gideren önemli bir araç konumuna gelmiştir. Geleneksel televizyon yayıncılığında izlenme oranını hedefleyen tiplemeler üzerine kurulmuş dizilerden gündelik hayatın içinden durumları işleyen platform içeriklerine dair bir tema dönüşümü ile karşı karşıya olduğumuz söylenebilir.
Komedi türü, tarih boyunca farklı kültürlerde ve dönemlerde çeşitli biçimlerde dönüşümler geçirmiştir. Türk televizyon komedisi, zamanla değişen toplumsal ve kültürel dinamiklere paralel olarak evrim geçirmiş, halkın günlük yaşamına ayna tutarak hem eğlendirmiş hem de düşündürmüştür. Türkiye’de televizyon komedi dizilerinin tarihçesi oldukça zengin bir arşive sahiptir. Türk televizyonunda komedi dizileri genellikle toplumun günlük yaşamından esinlenerek, mizahi unsurları kullanarak izleyicilere eğlenceli anlar yaşatmayı amaçlamıştır. 1974 yapımı Ahududu ve Kaynanalar ile başlayan Uzaylı Zekiye, Zapping Ailesi, Bizim Kuruntu Ailesi, Kahraman Damat, Çılgın Bediş, Çiçek Taksi, Cennet Mahallesi, En Son Babalar Duyar, 1 Kadın 1 Erkek, Kardeş Payı, İşler Güçler vb. ile devam eden komedi dizi serüvenimiz günümüzde İnsanlar Alemi, Güldür Güldür, Çok Güzel Hareketler gibi tiyatro gösterileriyle farklı bir formata dönüşmüştür. Dijital platformlarla artık bu türde yeni bir anlatım dili karşımıza çıkmaktadır.
Gibi dizisinde her gün sokakta gördüğümüz karakterlerin yaşanan olaylara verdikleri “olağan” tepkilerin dramatizasyonuyla karşı karşıyayız
Komedi dizileri, izleyicileri güldürmeyi amaçlayan televizyon yapımları olup bu tür dizilerin birçok ortak özelliği bulunmaktadır. Komedi dizilerinin genel özellikleri mizahi unsurlar, karikatürize ve karşıt karakterler, ironi ve toplumsal göndermeler olarak tanımlanabilir. Günümüzde televizyon yayıncılığının geldiği nokta ve izleyici pratikleri doğrultusunda tematik zenginlik, dijital platformların yaygınlaşması, politik hicvin dönüşümü ve yeni formatlar televizyon endüstrisindeki değişikliklerle birlikte yeni trendler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özellikle Gibi dizisi özgünlüğü ve güncel mizah tonu sebebiyle son dönemde büyük ilgi görmektedir. Dizinin mizahi anlatı yapısı, genç, bekar ve orta sınıf karakterler üzerine inşa edilmiştir. Dizide karakterlerin olaylara karşı tutum ve davranışları değişmemekle birlikte her bölümde kendi içinde giriş-gelişme-sonuç yapısı olan hikâyelerden oluşmaktadır. Her bölümde ayrı hikâye örgüsü işlemesinin yanı sıra sinematografik anlatıda estetik kaygılardan uzak sıradan bir anlatıyla birlikte pastel renkler üzerine bir görsellik kurgulanırken ortalama 40 dakikalık bölümlerden oluşmaktadır.
Her bölümünde ayrı bir konu üzerine gelişen olaylara karakterlerin değişmeyen bakış açılarının getirdiği tutumları izleyici merakla beklemektedir. Gibi dizisinde gündelik hayatın içinde her gün sokakta gördüğümüz karakterlerin yaşanan olaylara verdikleri “olağan” tepkilerin bir dramatizasyonuyla karşı karşıyayızdır.
Dizi, karakterlerinden Yılmaz’ın isyankâr bakışı, İlkkan’ın iyimserliği ve Ersoy’un sakin-kabullenici tutumu arasında yaşanan çatışmalar üzerine kurulmuş içinde ironiyi barındıran bir anlatı yapısı üzerine inşa edilmiştir. Gibi dizisi bugüne kadar gördüğümüz durum komedilerinin ötesinde herhangi bir taklit, sakarlık, abartılı tiplemeler, geleneksel güldürü temaları, alkış efekti, sabit ve gözalıcı dekor vb. öğeleri kullanmadan gündelik hayatın içinden karakter tasarımları ile diyalog temelli bir güldürü sunmaktadır. Konu edinilen hikâyelerle absürt durumların içinde gerçeklik ile komedi arasında bir denge oturtulmaya çalışılmaktadır.
Dijital platformlardaki Gibi vb. diziler sayesinde güldürü olgusunun dönüşüm içerisine girdiği söylenebilir
Gibi, görmeye alışık olduğumuz komedi dilinden farklı olarak cinsel göndermelerin, küfürlü konuşmaların dışında hayatın içerisinde yaşanması muhtemel durumlardan yola çıkan bir anlatı yapısıyla başımıza gelip sinirimiz bozulunca güleceğimiz konuları işlemektedir. Özellikle son dönemde ulusal televizyon kanallarımızda görmediğimiz nevi şahsına münhasır bir komediyi izlerken sonunu merak ettiren bir dramatik anlatı yapısı da sunmaktadır.
Gibi, o kadar nevi şahsına münasır bir popülariteye sahip olmuştur ki özellikle sosyal medya ile diziden sahneler ve replikler, “caps” ya da “meme” olarak yayılmaktadır. İnsanlar oradaki karakterlerin sıradan duruşlarını, konuşmalarını kullanarak kendilerini ifade etmenin mizahi yolunu bulmuşlardır. Sosyal medya platformlarında dizinin adı kullanılarak açılan hesaplardaki paylaşımlar dizinin fenomen haline gelmesine katkı sağlamaktadır.
Dijital platformlardaki Gibi vb. diziler sayesinde güldürü olgusunun dönüşüm içerisine girdiği söylenebilir. Ulusal yayıncılıktan temelde argo kullanımıyla ayrılırken gündelik hayatın içindeki gerçekliği de sağlamaktadır. Aslında basın tarihimizde önemli bir yer tutan mizah dergilerinin beslenme noktalarıyla benzerlik göstermektedir. Değişen izleme pratikleri ve izleyici profilini düşündüğümüzde tiyatrocuların rol aldığı komedi dizileri yerini stand-up gösterisi yapanlara bırakmış ve son dönem televizyon komedileri de Gibi ile yeni bir anlatıya geçiş yapmıştır.
*Bu yazı, Episode derginin 53. sayısında yayımlanmıştır.
