Mert Gürer & Zeynep Gürer
Turistik seyahatler ve mekânları gezmek, insanların belirli deneyimleri yaşamak ve gündelik hayatın stresinden uzaklaşmak için tercih ettiği aktivitelerdir. Turistik mekânlar, tüketicilere bütünleşik deneyimler sunan turizm ürünlerinin karması olarak tanımlanabilmektedir. Turistik mekânların bilinirliğini artırmada ve marka değerlerini yükseltmede son dönemde kullanılan bir mecra da film ve dizilerdir. Film ve dizilerin mekân tercihleri bu yerlere ilginin artmasını ve bu rotaların da yer aldığı turların düzenlenmesini sağlamaktadır.
Ana akım medya, özellikle turistik mekânların imaj oluşumunun ilk aşamalarında ve yayılmasında büyük rol oynamaktadır. Bir destinasyonun bilinirliğinin oluşumunda televizyonun ve turizme özgü tematik medyanın rolü vardır. Üretilen imajlar destinasyona farkındalık katar ve beklenti oluşturur. Film etkili turizm, film veya dizi içeriğinde turistik mekân unsurları olan doğal güzelliklere, tarihi mekânlara ve kültürel etkinliklere yer verilerek bu destinasyonlara turistik faaliyetlerin planlanmasının sağlanmasıdır. Film etkili turizm, turist akışını sağlayarak bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısına katkı sağlamaktadır.
Film/dizinin çekildiği mekânlara, yerleşim yerlerine veya stüdyolara tur düzenlenerek turistlerin bölgeye gelir bırakması sağlanmaktadır. Filmler, turizm ziyaretini teşvik etmek amacıyla üretilmemektedir; ancak filmlerin, özellikle bir kitlenin hoşuna giden özellikli filmlerin, konum ve destinasyon bilincinin artmasına yol açtığı ve dolayısıyla potansiyel turistlere hitap ettiği yaygın olarak kabul edilmektedir (Riley vd. 1998: 920).
Diziler ve karakterlerin izleyici tarafından beğenilmesi ve benimsenmesi hikâyelerin geçtiği mekânlara ilgiyi de artırmaktadır.
Dizi prodüksiyonunun yapıldığı destinasyonun özellikleri, doğal, tarihi ya da edebi nitelikte olması turistik faaliyet gerçekleştirilmesinde tercih faktörü olabilmektedir. İnsanların ekranda gördükleri yerler, izleyenleri bu destinasyonlara aşina hale getirerek bu yerleri ziyaret etmeye teşvik etmektedir. Bu tarz bir pazarlama, mekânların turistik bir marka olmasına yardımcı olabilmektedir. Özellikle Türk dizilerinin son dönemlerde gösterdiği yurtdışı satış oranları, dizi oyuncularının popülaritesi, oyuncuların kullandığı eşyalar, giysiler, hikâyelerin çekildiği mekânlar vb. büyük bir iş hacmi oluşturulmasını sağlamaktadır.
Bir İstanbul Masalı, Cesur ve Güzel, Kalbimdeki Deniz, Hayat Şarkısı, Kiralık Aşk, Kırgın Çiçekler ve daha fazlası ile İstanbul; Behzat Ç. ile Ankara; Asmalı Konak ile Ürgüp; Gönül Dağı ile Sivrihisar; Kınalı Kar, Al Yazmalım, Yanık Koca, İstanbullu Gelin ile Bursa; Sevdaluk, Sen Anlat Karadeniz, Fırtına, Benim için Üzülme ve daha fazlasıyla Karadeniz bölgesi; Berivan, Bir Bulut Olsam, Sıla ile Mardin; Hanımın Çiftliği, Yeni Gelin, Ramo, Bir Zamanlar Çukurova, Yılanların Öcü ile Adana; Kavak Yelleri, Son Yaz, Benim Adım Gültepe, Familya, Bodrum Masalı ile Ege kıyıları popüler hale gelmiştir. Bu rotalardan belki de en meşhuru, Asmalı Konak dizisiyle ünlenen ve hâlâ turların gezi listesinde bulunan konak olmuştur.
Diziler ve karakterlerin izleyici tarafından beğenilmesi ve benimsenmesi hikâyelerin geçtiği mekânlara ilgiyi de artırmaktadır. Çoğunlukla İstanbul ili sınırlarında kalan dizisel mekân tercihleri giderek farklı şehirlerdeki kültürel, tarihi ve turistik lokasyonlara kayarak anlatıların atmosferini de çeşitlendirmektedir. Güçlü görsel güzellikler kimi zaman anlatının önüne geçerek destinasyona ilgiyi artırmakta, iç turizmde yeni rotaların oluşmasını da sağlamaktadır.
Drama içerikli televizyon ürünleri izler kitlenin beğenisine hitap etmenin yanı sıra bu beğeniyi şekillendirmeyi de hedeflemektedir. Bu hedef ekonomi-politik bir bakış açısının ürünüdür. Destinasyon (yer) pazarlama, ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısına büyük katkıları olan çabalar bütünüdür. Film etkili turizm uygulaması destinasyon pazarlamada etkili, kalıcı ve inandırıcı olmakta; izleyicileri bu yerleri ziyaret etme konusunda teşvik etmektedir. Bu nedenle resmi kurumların ülke, şehir ve bölgelerin tanıtımında film etkili turizme fon sağlayarak, plato kurarak, ulusal ve uluslararası alanda tanıtımına katkı sağlayarak desteklemesine ihtiyacı vardır.
Film etkili turizm, izleyicileri o mekâna gitmeye teşvik etmesine rağmen özel işletmelerin turistleri ağırlamada, tekrar gelmeye ikna etmede ve bire bir iletişim yolu ile tanıtmada önemli görevleri vardır. Türkiye’de gerek destinasyon pazarlaması gerekse film etkili turizm uygulamalarında bilgi eksiği, yetersiz uygulamalar bulunmaktadır; bu alanlarda bilimsel ve stratejik hareket planlarına ihtiyaç vardır. Özellikle son dönemlerde artan dizi ihracatımız göz önünde tutulduğunda başta Latin ülkeleri, Ortadoğu, Doğu Avrupa, Türk Cumhuriyetleri, Asya, Rusya, Afrika, İspanya, Portekiz olmak üzere 150’den fazla ülkede görünürlük imkânı ortaya çıkmakta olup kültürel ve turistik seyahat pazarlaması için dizilerimiz elimizde güçlü bir araçtır.
İzler kitleye kültürel ve turistik aktarımların yapılması için televizyonun en çok ilgi gören ürünü olan dizilerin kullanılması etkili bir yöntemdir. Diziler kullanılırken özellikle seçilen hikâyenin temeline turistik mekânlar eklenmeli, dramatik anlatı yapısına uygun mekân tercihleri tarihi ve kültürel özelliklerine göre seçilmelidir. Dizi bölümlerinde olay örgüsünün çözüme kavuşacağı, izleyiciyi ekrana bağlayacak sahnelerde görselliğiyle katkı sağlayacak mecralar kullanılmalıdır.
Dramatik anlatı yapısı içinde yerel tanımlamalara ve söylemlere yer vererek doğallığın ekrana yansıtılması önemli bir tanıtım aracı olacaktır. Televizyon içerik üreticileri, kültür politikasından sorumlu kamu yetkilileri ve yerel yöneticiler birlikte çalışarak destinasyonları öne çıkaracak projelerin yapılmasını teşvik etmelidir. Hem yurtiçinde hem yurtdışında gelişen bir pazara sahip olan televizyon dizileri, tarihi ve turistik alanları gündemine getirerek izleyiciyi turiste dönüştürecek önemli bir destinasyon pazarlama aracıdır.
Kaynakça
Riley, R., Baker, D., Van Doren, C. (1998). Movie induced tourism. Annals Of Tourism Research, 25 (4), 919-935.
*Yazı, Episode derginin 57. sayısında yayımlanmıştır.
