Cumhuriyetimizin 100. Yılında, Atatürk’ü ve Milli Mücadele Yıllarını Anlatan Yapımlar II
Cumhuriyetimizin 100. yılında; laiklik, aydınlanma, kadın ve erkeklerin toplumda eşit haklara sahip olması gibi değerleri kazanmamızı sağlayan ‘cumhuriyet’ kavramını anlatan film, dizi ve belgeselleri derlediğimiz listemize devam ediyoruz.
Listemizin ikinci bölümünde, yakın dönemde çekilmiş yapımlarda Milli Mücadele günlerini, cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk’ün hayatını, cumhuriyetin getirdiği umut ve heyecanı hep birlikte izleyecek ve yeniden hatırlayacağız. Yaşasın Cumhuriyet!
Sarı Zeybek / Atatürk’ün Son 300 Günü (32. Gün – 1993)
Mehmet Ali Birand ve ekibinin hazırladığı, 1985 yılında TRT’de başlayan ve ardından birçok kanalda 2016’ya dek yayınlanan 32. Gün, Türkiye siyasi tarihinin kimi önemli başlıklarında belgesel niteliğinde işler ortaya çıkardı.
Sarı Zeybek belgeselinde, Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatının son 300 gününe tanıklık etmiş kişilerin yazdığı ve anlattığı anılara yer veriliyor. Belgeselin konusu şöyle;
“Hastaydı. Üstelik hastalığı Cumhuriyet’le yaşıttı. İlk belirtiler 15 yıl öncesinden başlamıştı. Cumhurbaşkanı seçilmesinden hemen on gün sonra gelmişti. 11 Kasım 1923 günü eşi Latife Hanım’la birlikte Çankaya’da öğle yemeğindeydiler. Sofra başında birden eli kalbine gitmiş ve sol kolunun dirseğinden göğsüne vuran şiddetli bir sancıyla kıvranmıştı. Neyse ki sofrada, o günlerde ağır bir zatürree geçirmekte olan Latife Hanım’ı tedavi için Köşk’e gelen Doktor Refik Saydam vardı. Saydam, hemen Latife Hanım için yanında getirdiği kalbi kuvvetlendirici ilaçları hazırladı. Ata’ya derhal bir morfin iğnesi yaptı ve yatışmasını sağladı. Ağrı tam 20 dakika sürmüş, Ata’ya epey ter döktürüp hayli sıkıntı vermişti. Ama bitmedi…”
Veda (2010)
Atatürk hakkındaki yapımlar denince ilk akla gelen iş Veda. Aynı zamanda hikâye akışı ve görüntüleriyle de seyircinin beğenisini kazanan Veda filmi, çocukluk arkadaşı Salih Bozok’un Atatürk ile yaşadığı ömrün en çarpıcı anları, duyduğu derin dostluğu yansıtıyor.
Filmin dev oyuncu kadrosunda Atatürk rolünde Sinan Tuzcu’yu izliyoruz; Salih Bozok’u Serhat Kılıç, Kazım Karabekir’i Sunay Akın, Zübeyde Hanım’ı Dolunay Soysert, Fikriye’yi Özge Özpirinçci ve Latife Hanım’ı Ezgi Mola canlandırıyor.
Zülfü Livaneli’nin yönettiği filmin hikâyesi şöyle;
“Selanik’te çocukluktan başlayan arkadaşlık (Atatürk ve Salih Bozok), önce silah arkadaşlığına sonrasında cumhuriyetle birlikte aynı ideallerin peşinde yürüyen yarım asırlık dostluğa ve ölene kadar süren kardeşliğe dönüştü. Aralarındaki dostluk o kadar büyüktü ki biri öldüğünde diğeri de hayata veda etmek istedi… Veda, ölüme meydan okuyan bir kuşağın hikâyesi.”
Dersimiz Atatürk (2010)
Aynı sene çekilen bir diğer Atatürk konulu uzun metraj film Dersimiz Atatürk. Hamdi Alkan’ın yönettiği filmin senaryosu Turgut Özakman’a ait. Bu kez Atatürk’ü Halit Ergenç canlandırıyor. Filmde ayrıca Çetin Tekindor, Doğa Rutkay, Gaye Gürsel, Münire Apaydın, Tolga Savacı, Miray Daner ve Elit İşcan yer alıyor.
Film, çocuklara verilen bir ödevle başlıyor;
“Ulu önder Atatürk, gerçekten de çocuklarımıza layığıyla öğretiliyor mu? İşte filmimiz de bu sorunun peşindedir ve kamera ilkokul 5. sınıfta okuyan bir grup çocuğun, Atatürk’ü daha iyi anlamaları için verilen ödevi inceleyen çocuk görüntüleriyle çekime başlar. Bu ödev onlar için Atamızın yaşamına ve Ülkemizin Kurtuluş öyküsüne yapılacak uzun ve öğretici bir yolculuk olacaktır. Bu yolculukta onlara önderlik edecek olan çocuklardan birinin ödüllü tarihçi ‘Dede’sidir. Ama bu ‘Dede’ diğer tarihçilere hiç benzememektedir. O, tarihi sıkıcı bir geçmiş olarak anlatmaktan çok uzaktır sanki fantastik bir dünyanın tarihçisidir.
Çocuklara “Büyük Kurtarıcı” Mustafa Kemal’in çocukluğunu, okul hayatını, askerlik kariyerini mümkün olduğunca gerçekçi aktarmaya kendini vakfetmiştir. Onları Kurtuluş Savaşı’nın en önemli cephelerine götürür, dünyada eşi görülmemiş bir direniş gösteren Türk halkının eşsiz kahramanlarıyla tanıştırır. Cumhuriyetin kuruluşuyla yoktan var edilen ülkenin emeklerini ve Ata’nın hayran olunası insani özelliklerini bazen canlandırmalar, bazen de tarihten gelen fotoğraf ve videolarla öğretir. Dersimiz Atatürk farklı bir Atatürk filmi olarak benzerlerinden ayrılıyor.”
Çanakkale 1915 (2012)
2012 yılında bu kez doğrudan Çanakkale Savaşı’nı konu edinen uzun metraj bir yapımla karşı karşıyayız. Senaryosunu yine Turgut Özakman’ın kaleme aldığı filmin yönetmenliğini Yeşim Sezgin yaptı. Filmin konusu ise şöyle;
“Rus Harbi, Balkan Savaşları, elden çıkan topraklar ve verilen ağır yenilgilerle 20. yüzyılın başları Osmanlı Devleti için çok büyük maddi ve manevi kayıplarla gelir. Rumeli toprakları kaybedilmiş, eziyet gören Osmanlı tebaası Anadolu’ya göç etmeye başlamış, Osmanlı orduda büyük kayıplar yaşamıştır. 1914’te 1.Dünya Savaşı’nın patlak vermesi ve Osmanlı’nın İttifak Devletleri ile yeniden savaşa girmesi sonucu Anadolu’da eli silah tutan tüm genç erkekler için seferberlik emri çıkar.
Şimdiye kadar ağır yenilgiler alan Osmanlı vatan bellediği toprakları korumak için var gücüyle yeniden birlik olur. Osmanlının eğitim, görmüş genç ve yetenekli beyinleri de gönüllü olarak askere gider. İşte gencecik Veli ve Mehmet Ali de bu askerler arasındadır.
Kısa süre içerisinde Maydos (Eceabat)’a tayin edilirler ve Conk Bayırı’nda İngiliz kuvvetlerine karşı tarihin daha önce yazmadığı bir inanç ve cesaretle savaşırlar. Mustafa Kemal’in komutanısına atandığı yeni kurulan 19. Tümen’e katılırlar. Öte yandan Çanakkale Boğazı’nın savunmasından sorumlu Cevat Paşa da bir yandan destek beklemekte diğer yandan mayın hatları için hesap yapmaktadır.
İngilizler ve Fransızlar 18 Mart 1915 günü müthiş bir askeri kuvvetle boğaza giriş yaparlar fakat vatan toprağı olan Çanakkale Boğazı’nı geçmek sandıkları kadar kolay olmayacaktır. Defalarca denizden ve karadan saldırırlar ama karşılarında üstün cesaretleriyle Veli’yi, Mehmet Ali’yi, Bigalı Mehmet Çavuş’u, Nusret Mayın Gemisi’ini, Seyit Onbaşı’yı, Hilmi Şanlıtop’u, Hüseyin Avni Bey’i, Boyabatlı Mustafa’yı,Yüzbaşı Faik’i, Şefik Bey’i ve Mustafa Kemal Paşa’yı bulurlar.”
Filmi, TV+’ta izleyebilirsiniz.
Kurt Kanunu (2012)
2012 yılında ayrıca Milli Mücadele dönemini anlatan diziler de çekilmeye devam etti. Kemal Tahir’in romanından uyarlanan Kurt Kanunu, cumhuriyetimizin ilk yıllarını anlatıyor. İzmir suikastı ve ardından yaşananlara odaklanan dizi, bir TRT yapımı. Dolayısıyla diziye TRT izle üzerinden ulaşmanız mümkün.
Dizinin oyuncu kadrosunda ise; Ümit Acar, Ali Başar, Pelin Akil, Bahar Kerimoğlu, İlker Kızmaz ve Ahmet Somers yer alıyor.
Yol Ayrımı (2012)
Aynı sene TRT tarafından çekilen bir başka Kemal Tahir uyarlaması Yol Ayrımı. Bu kez hikaye 1930’lu yılların Türkiye’sinde geçiyor. Tarihsel olarak Kurt Kanunu’ndan sonraki yıllarda olduğumuzu söyleyebiliriz. Romanı TV için senaryolaştıran yazar ise Alev Alatlı.
Dizinin oyuncu kadrosunda ise yine birbirinden değerli isimleri görüyoruz; Ahmet Uğurlu, Engin Altan Düzyatan, Dolunay Soysert bu isimlerden bazıları. Yol Ayrımı’nı da TRT İzle’den seyredebilirsiniz.
Atatürk: Türklerin Babası (BBC – 2017)
2017 yılında arşivlerden çıkan bu BBC belgeseli, aslında 70’li yıllarda çekildi. Belgeselde; Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Türkiyesi’nin ilk yıllarındaki gelişmeler paralel olarak anlatılıyor.
Michael Adams tarafından hazırlanan belgesel hem 1970 yılında Çanakkale, Samsun, Amasya, Sivas ve Ankara’da BBC tarafından yapılan kayıtlardan hem de tarihi görüntülerden oluşuyor.
Belgeseldeki röportajlarda yer alan isimler ise; İsmet İnönü, Türkiye’nin ilk kadın avukatı Süreyya Ağaoğlu, Kurtuluş Savaşı’nı genç bir gazeteci olarak izleyen ünlü İngiliz tarihçi Arnold Toynbee, Ali Fethi Okyar’ın oğlu Prof. Dr. Osman Okyar.
Cumhuriyet Fikri (2021)
NTV’nin 2021 yılında Cumhuriyet Bayramı’na özel hazırladığı belgesel, cumhuriyetimizin nasıl kurulduğunu tarihsel verilerden yararlanarak kısaca anlatıyor.
NTV’den Ahmet Yeşiltepe ve Cihan Çekiç’in Birinci ve İkinci Meclis Genel Kurul salonlarında hazırladığı belgesel, Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki devrimin nasıl ve nerede başladığını anlatıyor. Belgesel hakkında paylaşılan özet bilgi ise şu şekilde;
“Cumhuriyet’in ilanı, Türk tarihindeki en büyük devrimdir. Fakat bu fikrin hayata geçmesi uzun ve zorlu bir sürecin sonunda olmuştur. Cumhuriyet, 19 Mayıs 1919’dan itibaren, kıvılcımlar halinde başlayan Milli Mücadele ateşinin, hürriyet ve bağımsızlık meşalesine dönüştüğü yerdir.
Cumhuriyet fikrine ulaşmak için, önce hürriyet duygusunun oluşması, olgunlaşması ve ona özlem duyulması gerekmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin doğuşu bu hasret, istek ve olgunluğun sonucudur.
Harekete önderlik eden kişiyse, Cumhuriyet fikrine daha en başından, erken yaşlarında, gençliğin coşkusu, azmiyle inanmış ve onu inşa edecek şartların oluştuğu anda harekete geçmiştir.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet fikrinin uygulayıcısı olmakla birlikte bu yolda büyük engeller ve zorluklarla karşılaşmıştır, ama onun hedefi net ve kesindir; hakimiyet kayıtsız şartsız milletin oluncaya kadar geri adım atmamış, yolundan dönmemiştir. Doğrusu bu, arka planda kapsamlı bir hazırlık ve zihinsel donanımla mümkündür.
Bu belgesel, bir düşünce adamı olarak Gazi Mustafa Kemal Atatürk’te Cumhuriyet fikrinin nasıl oluştuğunu ve hangi aşamalardan sonra gerçeğe dönüştüğünü anlamak için hazırlanmıştır.”
Son Akşam Yemeği (2023)
Elbette cumhuriyetimizin 100. yılında önemli yapımlar çekildi. Bu işlerden biri bu hafta vizyona girecek olan Son Akşam Yemeği filmi. Film, Mustafa Kemal Atatürk’ün cumhuriyeti ilan etmeden önceki gün Çankaya Köşkü’nde ve mutfağında yaşananları anlatıyor.
Levent Onan’ın yönettiği filmde, Onur Tuna Mustafa Kemal Atatürk’ü, Pelin Akil ise Latife Hanım’ı canlandırıyor. Engin Şenkan ve Azra Aksu’nun Ahir Usta ve torunu Elif olarak başrolleri paylaştığı filmde Necip Memili, Aslı Tandoğan, Mustafa Kırantepe, Yasemin Conka, Nehir Gökdemir ve Tuğba Daştan gibi birbirinden değerli oyuncular rol alıyor. Filmin hikâyesi ise şöyle;
“28 Ekim 1923’te Çankaya Köşkü’nde, ülkenin kaderini değiştirecek kararlara imza atılmak üzeredir. Akşam verilecek yemek için mutfakta hummalı hazırlık devam ederken, köşkün yaşlı yamağı Ahir’e köyden bir ziyaretçi gelir. Çankaya Köşkü’nün üst katında yeni bir yönetim şekline geçiş tartışılıyordur ve ertesi gün Cumhuriyet ilan edilecektir. Köşkün mutfağında ise aşçıdan yamağa tüm çalışanlar hüzün ve mutluluk dolu bu yirmi dört saate şahitlik edecektir.”
Yaratıcı yapımcılığını Esra Seyrekbasan’ın yaptığı, senaryosunu Ayla Hacıoğulları ile Vilmer Özçınar kaleme aldığı filmin yönetmen koltuğunda Levent Onan oturuyor.
Atatürk (2023)
Mustafa Kemal Atatürk’ün çocukluk yıllarından Millî Mücadele’ye giden hikâyesinin anlatıldığı, Mehmet Ada Öztekin’in yönettiği Atatürk filmi yayınlanan fragmanlarıyla adından çok söz ettirdi. Seyircinin 100. yılda merakla beklediği işlerden biri olan film, önce 29 Ekim’de FOX’ta yayınlanacak ve ardından 3 Kasım’da vizyona girecek.
Filmde Atatürk rolünü Aras Bulut İynemli’den izleyeceğiz. Filmin oyuncu kadrosunda ayrıca; Songül Öden ve Mehmet Günsür de yer alıyor.
Filmin konusu kısaca şöyle;
“Mustafa, 19. yüzyılın sonunda Selanik’te doğar. Babasının maruz kaldığı eşkıya saldırıları, doğal olarak onu kötü etkiler. Babası Ali Rıza Bey’in önce işleri sonra sağlığı bozulur. Bir süre sonra da vefat eder. Zübeyde Hanım için oğlu dünyanın merkezindedir ve onun başına bir şey gelmemelidir. Oğlu adına düşündüğü gelecek, mahalle mektebine gidip sofu ailesindeki geleneğe uygun şekilde hoca olmasıdır. Zübeyde Hanım’ın kurduğu bu gelecek hayalinin büyüklüğü, küçük Mustafa’nın içindeki devasa ateşe kıyasla, ancak o ateşin karşısında küçük bir saman tanesi kadardır. Mustafa Kemal, 1905 yılında akademiyi kurmay yüzbaşı olarak bitirir. 1905 yılından 1919’a kadar Suriye’den Trablus’a, Selanik’ten Kars’a Osmanlı topraklarının dört bir köşesinde görev yapar. Gördüğü şey, kendi ülkesinde idarenin çoktan kontrolden çıktığı, artık liyakat ve vatanseverliğin kalmadığıdır. Mustafa Kemal için fazla seçenek kalmamıştır. Kendi tabiriyle memleket, eşkıyaların yaktığı babasının tomrukları gibi yanmaktadır. Onu kurtarmak için biri, bir şey yapmalıdır. Namık Kemal’in dediği gibi; ‘Vatanın bağrına düşman hançerini saplamıştır.’ Fakat elbet, onun bahtı kara maderini kurtaracak biri çıkacaktır.”
Zübeyde, Analar ve Oğullar (2023)
Mustafa Kemal Atatürk’ün annesinin hayatına odaklanan ve 20 Ekim’de dünya sinemalarında vizyona giren Zübeyde Analar ve Oğullar filminde Aslıhan Güner, Zübeyde karakteriyle övgü almayı başardı. ‘
Filmde, Mustafa Kemal Atatürk’e ise Alican Yücesoy hayat veriyor. Ayrıca Devrim Nas, Emre Kınay, Sitare Akbaş, Wilma Elles, Enes Demirkapı, Ali Sağ ve Turgay Tanülkü gibi oyuncular da filmde yer alan isimler arasında.
Osmanlı’nın son dönemlerinde karışıklık içindeki Selanik’te başlayan hikâye, cumhuriyetin ilanına kadar olan süreci yansıtıyor. Hakkında pek bilgi sahibi olmadığımız Zübeyde Hanım’la ilgili derin bir araştırma yapılan film; Zübeyde Hanım’ın savaşlar, salgın hastalıklar, göçler ve yokluk içinde 6 çocuğundan 4’ünü ve eşini kaybederek ‘Mustafa’sını nasıl yetiştirdiğini beyaz perdeye yansıtıyor.
Uzun araştırma sürecinde, senaryo ekibine Doç. Dr. Furkan Kaya, tarihçi Ethem Koca ve Tarih TV Baş Editörü Suat Kozluklu ile Prof. Dr. Necmi Ülker danışmanlık yaptı. Araştırma sonrasında elde edilen bilgiler Zeynep Güngör tarafından derlenip senarist İlber Tekinsoy tarafından senaryolaştırıldı. Filmin yönetmen koltuğunda ise Cenk Yaz oturuyor.
BONUS: Zaferin Rengi (2024)
Film her ne kadar doğrudan Milli Mücadele yıllarını ele almasa da işgal dönemi İstanbul’unda geçiyor. Dolayısıyla kimi tarihsel olaylara ve kişilere de yer veriliyor.
Geçtiğimiz günlerde film setinden yayınlanan Halide Edip Adıvar’ın Beyazıt’ta yaptığı konuşma sahnesinin görselleri çok konuşulmuştu. Filmde Halide Edib’i yetenekli oyuncu Birce Akalay canlandırıyor. Akalay, filme ve Halide Edib’i canlandırıyor olmaya dair heyecanını da sosyal medya üzerinden paylaşmıştı.
Filmin ana kahramanları Fenerbahçe’nin kurucu üyesi ve efsane kaptanı Galip Bey’i canlandıran Kubilay Aka ve Peyker rölünde yer alan Gülper Özdemir. Ayrıca Nejat İşler (Sabri Toprak), Timuçin Esen (Topkapılı Cambaz), Yiğit Özşener (Mustafa Kemal Paşa), Gonca Vuslateri (Vera) ve Birce Akalay (Halide Edip) da dönemin sembol siyasetçileri, aydınları, askeri figür ve Türk futbol tarihinin kahraman sporcularına hayat verecek.
Zaferin Rengi, 2024 yılında seyirciyle buluşacak.
BONUS 2: 1923 Müzikali
Hem sezonun çok izlenen sahne yapımlarından biri olan hem de 100. yılında cumhuriyetimizin nasıl kurulduğunu müzikal olarak anlatmayı tercih etmesiyle dikkatimizi cezbeden bir iş 1923.
Başrollerinde başarılı oyuncular Kerem Alışık, Özge Özder ve Ece Dizdar’ın yer aldığı müzikal, sahne üstünde ve sahne arkasında 200 kişilik bir ekip çalışmasıyla 18 aylık hazırlık süreci sonunda ortaya çıktı. 1923, Zorlu PSM’de seyirciyle buluşmaya devam ediyor. Hatta oyunu 28-29 Ekim tarihlerinde cumhuriyet coşkusuyla Zorlu PSM Turkcell Sahnesi’nde izleyebilirsiniz.
Cumhuriyetin 100. yılını kutlamak için özel olarak hazırlanan müzikal, Milli Mücadele ile başlayarak cumhuriyetin kuruluş sürecini anlatıyor. Aynı zamanda sahnelenen en büyük tiyatro prodüksiyonlarından biri olan 1923 müzikalinin 24-25 Kasım için de biletleri satışta.
Oyun, Çolpan İlhan & Sadri Alışık Tiyatrosu tarafından Yekta Kopan, Mert Dilek ile yönetmen Mehmet Ergen tarafından kaleme alındı ve Lerzan Pamir ve Mehmet Ergen tarafından yönetildi.
